सन् २०१९ का सम्झनुपर्ने चर्चित १९ विश्वघटना

एजेन्सी- अघिल्ला वर्षझैं सन् २०१९ मा पनि राजनीतिक घटनाक्रम नै बढी चर्चामा रहे भने केही ठूला दुःखद् घटनाले विश्वलाई स्तब्ध बनाए ।

विशेष गरेर अमेरिका र बेलायतको राजनीतिले विश्वका सञ्चार माध्यममा महत्त्वपूर्ण स्थान ओगटे भने अन्य देशका पनि केही घटनाहरूले स्थान पाए । सन् २०१९ का चर्चित १९ घटनालाई यहाँ छोटकरीमा स्मरण गरिएको छ ।

१. भेनेजुएलाको पक्ष/विपक्षमा विश्व विभाजित

सन् २०१९ को सुरुवात भेनेजुएलाको राजनीतिक संकटबाट सुरु भएको थियो । २३ जनवरीमा भेनेजुएलाको राष्ट्रियसभाका प्रमुख ३५ वर्षीय हुवा गुएइँदोले आफैँलाई अन्तरिम राष्ट्रपति घोषणा गरेपछि विश्व समुदाय विभाजित भयो ।

राष्ट्रपति निकोलस मदुरोलाई निर्वाचित गरेको निर्वाचन निष्पक्ष नभएको भन्दै उनले मदुरो अवैध राष्ट्रपति भएको तर्क गर्दै आफैँलाई राष्ट्रपति घोषणा गराएका थिए । गुएइँदोको घोषणापछि चीन, रुससहितका केही ठूला देश र टर्की, क्युबा, बोलिभिया, उरुग्वे, मेक्सिकोसँगै इरान र उत्तर कोरियालगायतका देशले ५६ वर्षीय मदुरोको समर्थन गरेका थिए ।

अमेरिका, युरोपेली राष्ट्र, ब्राजिल, कोलम्बिया, अर्जेन्टिना र अस्ट्रेलिया, इजरायललगायत झण्डै ५० देशले गुएइँदोलाई अन्तरिम राष्ट्रपतिको मान्यता दिएका थिए । मदुरो अहिलेसम्म पनि राष्ट्रपति भवनमै रहेका छन् ।

२. बेलायतमा ब्रेक्जिट सम्झौताको पक्षमा जनमत

बेलायतमा प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनको पार्टी कन्जरभेटिभ्सले संसदको निर्वाचनमा बेलायतलाई युरोपेली सङ्घ (ईयू)बाट बाहिर निकाल्ने जनादेशसहितको बहुमत पाएको छ ।

हाउस अफ कमन्सका ६ सय ५० स्थानमध्ये घोषणा गरिएका ६ सय स्थानमा जोनसनको कन्जरभेटिभ्स पार्टीले ३ सय २६ स्थानमा विजय प्राप्त गरेको छ ।

उनले आगामी ३१ जनवरीमा बेलायतलाई ईयूबाट अलग्याउने गृहकार्य गरिरहेका छन् । तत्कालीन प्रधानमन्त्री थेरेसा मेले बहुमत गुमाएपछि अन्तरिम प्रधानमन्त्री हुँदै उनी नयाँ निर्वाचनबाट फेरि प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भएका हुन् ।

३. सम्बन्ध सुधार्ने प्रयासमा अमेरिका र उत्तर कोरिया

एकअर्कालाई प्रमुख दुश्मन ठान्ने उत्तर कोरिया र अमेरिकाको सम्बन्धमा सन् २०१९ मा उल्लेख्य प्रगति नभए पनि शीर्ष नेताको दुई बैठक भयो ।

अघिल्लो वर्षको १२ जुनका दिन सिङ्गापुरमा पहिलो पटक अँगालो हालेका अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोन उनले यस वर्ष दुई पटक शिखर बैठक गरे ।

दोस्रो बैठक २७–२८ फेब्रुअरीमा भियतनाममा भयो भने तेस्रो बैठक दुई कोरियाबीचको सिमानामा १ जुलाईमा भयो । दुवै बैठक ठोस उपलब्धिमूलक नभए पनि द्विपक्षीय सम्बन्धमा दरार नहुनुलाई नै सन्तोषका रूपमा हेरिएको छ ।

४. बाढी र रोगबाट सयौँको मृत्यु

बाढीका कारण भारतको केरला, कर्नाटक, गुजरात र महाराष्ट्रमा गरी ३ सयभन्दा बढीको मृत्यु भयो । भारतकै बिहारमा फैलिएको इन्सेक्टफ्लाइटिस् रोगका कारण १ सय ६१ भन्दा बढीले ज्यान गुमाए । अस्ट्रेलियामा यस वर्ष फ्लुका कारण २ सय २० जनाभन्दा बढीको मृत्यु भयो ।

५. सुडानमा आन्दोलनमा सयौँ मारिए

सुडानमा भएको आन्दोलनका क्रममा १ सय ८ जनाको मृत्यु भयो भने इराकमा झण्डै १ सय जना आन्दोलनकै क्रममा मारिएका छन् । अफ्रिकी अन्य देशमा पनि बेरोजगारी बढेको, आधारभूत सेवाबाट आमजनता बिमुख रहेको तथा सरकारमा भ्रष्टाचार बढेको भन्दै भइरहेका आन्दोलनमा परी सयौँको मृत्यु भएको छ ।

६. बेलायतमा कन्टेनरभित्र ३९ जनाको शव

बेलायतको एसेक्सस्थित वाटरग्लेड औद्योगिक क्षेत्रको पूर्वी सडकमा राखिएको एउटा लरीको कन्टेनरभित्र ३९ वटा शव फेलापरेका छन् ।

फेलापरेका शवमध्ये ३८ जना वयस्क र एक जना किशोरको रहेको परीक्षणबाट पुष्टि भएको थियो । उनीहरू सुरुमा चिनियाँ नागरिक भनिए पनि पछि भने भियतनामी भएको अधिकारीले बताएका थिए ।

७. राहुल गान्धीको राजीनामा

भारतीय कङ्ग्रेस पार्टीका अध्यक्ष राहुल गान्धीले पदबाट राजीनामा दिए । लोकसभा चुनावमा नराम्रोसँग हार व्यहोरेपछि राहुलले पदबाट राजीनामा दिएका हुन् ।

उनलाई राजीनामा नदिन शुभेच्छुकले दबाब दिए पनि उनले मानेनन् ।

उनको अडानका कारण पार्टीका पूर्वअध्यक्ष तथा राहुलकी आमा सोनिया गान्धी नै अहिले भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसको अन्तरिम अध्यक्ष छन् ।

८. जापानी सम्राटको दुर्लभ निर्णय

जापानको इतिहासमा २ सय वर्षभन्दा बढी समयसम्म नभएको घटना यस वर्ष भयो । त्यहाँका सम्राट अकिहितोले स्वेच्छाले राजगद्दी त्याग्ने दुर्लभ निर्णय गरे ।

अकिहितोले गद्दी त्याग गरेपछि उनका छोरा ५९ वर्षका नारुहितो जापानको राजा भए । नयाँ राजाले राजगद्दी सम्हालेसँगै जापानमा नयाँ युगको सुरुवात भएको भनिएको छ ।

९. भारतमा बाबरी मस्जिद र जम्मु–काश्मिर

भारत सरकारले ५ जुलाईमा मुस्लिम बाहुल्य रहेको जम्मु काश्मिरलाई विशेष स्वायत्तता दिने संविधानको धारा ३७० खारेज गर्ने आदेश जारी गर्‍यो ।

त्यसपछि जम्मु–काश्मिर छुट्टै राज्य नभई केन्द्र शासित प्रदेश भएकाले भारतको इतिहासमा यसलाई महत्त्वपूर्ण दिनका रूपमा लिइएको छ । भारतकै अयोध्यामा वर्षाैं पुरानो तथा विवादित मुद्दामा यस वर्ष फैसला भयो ।

उक्त स्थानमा रहेको रामको मन्दिर हिन्दुले आफ्नो क्षेत्रका रूपमा दाबी गरेका थिए भने इस्लामले पनि उक्त क्षेत्रमा बाबरी मस्जिद बनाउनुपर्ने दाबी गर्दै आएका थिए ।

सर्वाेच्च अदालतले सो स्थान हिन्दुलाई दिने र इस्लामका लागि मस्जिद बनाउन अर्को ठाउँमा जमिनको व्यवस्था गर्न फैसला गर्‍यो ।

१०. श्रीलङ्कामा दाजुभाइको सत्तारोहण

श्रीलङ्कामा भएको राष्ट्रपतीय निर्वाचनबाट पूर्वराष्ट्रपति महिन्दा राजपाक्षेका भाइ गोटावया राजापाक्षे राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भए । उनी निर्वाचित भएको केही दिनमै तत्कालीन प्रधानमन्त्री रणिल विक्रमासिङ्घेले राजीनामा दिए र आफ्नै दाजु तथा पूर्वराष्ट्रपति महिन्दा राजापाक्षेलाई नै प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त गरे ।

सन् २००५ देखि २०१५ सम्म श्रीलङ्काका राष्ट्रपति बनेर बाहिरिएका राजापाक्षे फेरि सत्तामा फर्किएको र दाजु प्रधानमन्त्री तथा भाइ राष्ट्रपति भएको विषय दक्षिण एसियामा चर्चाको विषय रह्यो ।

११. इजिप्टका पूर्वराष्ट्रपति मोर्सीको अदालतमै मृत्यु

इजिप्टका पूर्वराष्ट्रपति मोहम्मद मोर्सीको अदालतमा बयान दिने क्रममा ढलेर मृत्यु भयो । अरब क्रान्तिपछि सन् २०१३ मा इजिप्टका राष्ट्रपति भएका मोर्सीलाई सेनाले एक वर्षमै अपदस्थ गरेको थियो ।

अदालतमा बयान दिन लागेको केहीबेरमा मोर्सी ढलेका थिए । प्रतिबन्धित मुस्लिम ब्रदरहुडका शीर्ष नेता ६७ वर्षीय मोर्सीका समर्थकले भने उनको हत्या भएको आरोप लगाएका थिए ।

१२. पेरुका पूर्वराष्ट्रपति अमेरिकामा पक्राउ

भ्रष्टाचारको आरोपमा फरार रहेका पेरुका पूर्वराष्ट्रपति अलेक्जान्ड्रो टोलेडो संयुक्त राज्य अमेरिकामा पक्राउ परे ।

सन् २०१७ देखि संयुक्तराज्य अमेरिकामा बस्दै आएका टोलेडोमाथि ब्राजिली विशाल निर्माण कम्पनी ओडेब्रेक्टसँग पेरु र ब्राजिल जोड्ने राजमार्ग निर्माणको ठेक्का दिँदा घुस लिएको तथा अरू विभिन्न अपराधमा संलग्न रहेको आरोप छ ।

१३. २ सय २७ बालबालिकाको सामूहिक चिहान

दक्षिण अमेरिकी राष्ट्र पेरुका पुरातत्त्वविद्ले २ सय २७ जना बालबालिकाको सामूहिक चिहान फेलापारे । आजसम्म फेला पारिएको यस्ता चिहानमा यो सबैभन्दा ठूलो भएको अधिकारीले बताएका थिए ।

१४. ‘मीटू’ मुद्दामा ३४ लाख येन क्षतिपूर्ति

जापानमा ‘मीटू’ अभियानबाट चर्चित ३० वर्षीया पत्रकार सिओरी इटोले बलात्कारसम्बन्धी मुद्दा जितेकी छन् ।

जापानमा यौनको विषयमा कम बहस हुने भएकाले यसलाई अत्यन्त महत्त्वका साथ लिइएको थियो । टोकियोस्थित ‘सिभिल कोर्ट’ले इटोको पक्षमा फैसला सुनाउँदै पीडितलाई ३४ लाख येनभन्दा बढी जरिवाना तीर्न आदेश दिएको थियो ।

उनले आफूलाई करिअरबारे छलफल गर्न होटलमा बोलाएर बलात्कार भएको भन्दै दोषीलाई कारबाही गर्न र आफूलाई क्षतिपूर्ति दिलाउन माग गरेकी थिइन् ।

१५. सरिफ सिकिस्त, अब्बासी पक्राउ

पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री नवाज सरिफ सिकिस्त बिरामी भएका छन् । भ्रष्टाचार अभियोगमा जेल सजाय भोगिरहेका सरिफ जेलमै सिकिस्त बिरामी भएपछि पाकिस्तानको एक अस्पतालमा उपचार गरी निको नभएपछि बेलायत लगिएको थियो ।

उनको अवस्था अहिले पनि चिन्ताजनक नै रहेको छ । सन् २०१९ मै पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री शाहिद खकान अब्बासी पनि भ्रष्टाचार आरोपमा पक्राउ परे ।

सन् १९१७ को अगस्टदेखि २०१८ मेसम्म प्रधानमन्त्री भएका अब्बासीलाई पक्राउ गरिएको विषयलाई पनि चासोका साथ हेरियो ।

१६. मुसरफलाई मृत्युदण्ड

पाकिस्तानका अर्का पूर्वराष्ट्रपति परवेज मुसर्रफविरुद्ध देशद्रोहको मुद्दामा विशेष अदालतले मृत्युदण्डको सजाय सुनाएपछि विश्वभर नै यस फैसलाले विवाद निम्त्याएको छ ।

बिरामी अवस्थामा विदेशमा उपचार गराइरहेका मुसर्रफको मृत्युदण्ड हुनु अगावै निधन भएमा उनको शव तीन दिनसम्म सार्वजनिक ठाउँमा राख्नसमेत आदेश दिएपछि यो विषय थप चर्चामा रहेको छ ।

१७. नागरिकताको नयाँ व्यवस्थाले ततायो भारत

नागरिकतासम्बन्धी संशोधित विधेयक पारित गरिएपछि पनि भारतका पश्चिम बङ्गाल, कलकत्ता, तामिलनाडू राज्यलगायतका शहरी क्षेत्रमा आन्दोलन चर्किएको छ ।

आन्दोलनका क्रममा दर्जनौँको मृत्यु भएको छ भने हजारौँ घाइते भएका छन् । पाकिस्तान, बङ्गलादेश र अफगानिस्तानबाट आएको प्रमाण पेस गर्ने हिन्दु, शिख, बौद्ध, जैन, पारसी र इसाई धर्मावलम्बीले भारतको नागरिकता पाउने नयाँ व्यवस्थाको विरोध भएको हो ।

१८. ट्रम्पविरुद्ध महाअभियोग प्रस्ताव

सदनबाट महाअभियोग लगाइएका अमेरिकी राष्ट्रपतिमध्ये डोनाल्ड ट्रम्प तेस्रो राष्ट्रपति बनेका छन् । हाउस अफ रेप्रिजेन्टेटिभ्सले राष्ट्रपति ट्रम्पले शक्तिको दुरूपयोग गरेको भन्दै यही डिसेम्बर १८ मा महाभियोगको पक्षमा निर्णय गरेको हो ।

तल्लो सदनमा ट्रम्पलाई महाअभियोग लगाउने पक्षमा २ सय ३० र विपक्षमा १ सय ९७ मत खसेको थियो ।

१९. सान्ना विश्वकै कान्छी प्रधानमन्त्री

फिनल्यान्डकी ३४ वर्षीया सान्ना मरिन विश्वकै सबैभन्दा कम उमेरकी प्रधानमन्त्री चयन भएको विषय यस वर्षको अन्त्यतिर निकै चर्चा भयो ।

प्रधानमन्त्री आन्ती रिन्नेले पदत्याग गरेपछि सोसल डेमोक्र्याटिक पार्टीले मरिनलाई सरकारको नेतृत्व गर्न चयन गरेको थियो ।

उनले मन्त्रीमण्डलमा महिलाको बहुमत र धेरै मन्त्री ४० वर्षभन्दा कम उमेरकालाई बनाएकी छन् । गठबन्धन सरकारमा पाँचवटा दल सहभागी छन् । ती सबै दलको नेतृत्व महिलाले गरेका छन् ।

यीबाहेक अमेरिका र चीनको व्यापार युद्ध, सिरिया, यमन र अफगानिस्तान आदिमा जारी द्वन्द्वलगायतका विषय पनि वर्षभर चर्चामा रहिरहे । यस्तै, उतारचढावका बीच वर्ष सन् २०१९ बिदा हुँदै छ र नयाँ वर्ष २०२० लाग्न थालेको छ ।

(राससका लागि जीवन भण्डारीको रिपोर्ट)