सेयर बजारमा महिलाको उपस्थिति बढदो

काठमाडौं – बीकम पढ्दापढ्दै विवाह भयो । जेनतेन बीकम पूरा त गरिन् तर त्यसभन्दा अगाडि बढाउन सकिनन् । काठमाडौं बागबजारकी बिनु श्रेष्ठलाई घरधन्दा गर्दागर्दै र छोराछोरी स्याहार्दास्याहार्दै उमेर पत्तै भएन । न लोकसेवा लड्ने मौका पाइन्, न त जागिरका लागि सर्टिफिकेट बोकेर हिँड्न सकिन् । दिनभर टीभी हेरेर वा घरधन्दा गरेर घरभित्रै बस्दाबस्दा दिक्क थिइन् । तर अचेल उनको दैनिकी फेरिएको छ । उनी घरमा होइन प्रायः ब्रोकर कम्पनीमा भेटिन थालेकी छन् । पहिले घरमै हुने साथीहरूसँगको जमघट पनि घरबाहिर नै हुन थालेको छ ।

अचेल उनको दैनिकी फेरिएको छ । बिहान ११ बजे ब्रोकर कम्पनी पुगिसकेकी हुन्छिन् । ब्रोकर कम्पनीमा दैनिक प्रायः चार घन्टा समय बिताउँछिन् । घरधन्दामा बित्ने उनको समय अहिले कम्पनीबारे बुझ्ने र राम्रा कम्पनीको थोरै कित्ता भए पनि सेयर किन्ने र अवसर हेरेर बिक्री गर्नेमा बित्ने गरेको छ । दिनभरि घरमै टीभी हेरेर समय बिताउने बिनुलाई अहिले त्यति फुर्सद छैन । साथीहरूसँग पनि सेयरबजार अनि आफूले गरेको लगानी र त्यसबाट भएको फाइदाबारे गफ हुने गरेको छ ।

बिनुलाई सुरुसुरुमा ब्रोकर कम्पनीमा जान अप्ठेरो लागेको सम्झिन्छिन् । लजाइलजाई कुनामा गएर बजार बुझ्थिन् उनी । बिस्तारै बानी पर्दै गयो । अचेल न अप्ठ्यारो महसुस हुन्छ, न त दिन गएको पत्तो हुन्छ । दुई वर्ष पुग्यो सेयर बजार जान थालेको पनि । बीचमा बजार ओरालो लाग्दा उनी अझ बढी उत्साहित थिइन् । सेयर बजारका जानकारहरूले उनलाई बताएका थिए- घाम ताप्दा सेयर किन्ने र पानी पर्दा बिक्री गर्ने हो । यसपालि त सेयर बजारमा अपत्यारिलो किसिमले उतारचढाव देखियो । उनले बजार ओर्लंदा खरिद गरेको सेयर धमाधम बिक्री गर्न थालेकी थिइन् ।

बिनुको जस्तै मीनाकुमारी श्रेष्ठ पनि अचेल सेयर बजारमा सक्रिय छिन् । नेपाल बैंकको जागिरबाट ३० वर्षमा अवकाश लिएकी मीनाकुमारी सेयर बजार खुल्ने दिनको अधिकांश समय ब्रोकर कम्पनीमा बित्ने गरेको छ । बजार हेरेर लगानी गर्ने उनको दिनप्रतिदिन लगानी बढ्दै गइरहेको छ । श्रीमान् प्रितम कर्माचार्य व्यस्त भएकाले आफैंले सेयर बजारको कारोबार समालेको बताउँछिन् मीनाकुमारी ।

प्रहरीको जागिरबाट अवकाश पाएपछि बिना केसी पनि सेयर बजारमा दिनचर्या बिताउन थालेकी छन् । धेरै समय छुट्ट्याउनु नपर्ने भएकाले यता लागेको बताउने बिनाले चिनजानपछि आफ्नो अनुपस्थितिमा पनि अर्डरको भरमा सेयर किनबेच गर्न सक्ने सम्बन्ध निर्माण गरिसकेकी छन् । अवकाश जीवन सामाजिक कार्यमा दिन बिते पनि सातामा तीनपटक ब्रोकर कम्पनी पुग्ने गरेको उनले सुनाइन् । ‘घरपरिवारको कारण काम गर्न नपाएका महिलाका लागि सेयर बजार सही थलो बन्न सक्छ । आम्दानीको बलियो स्रोत भएर पनि सेयर बजारमा धेरै समय खर्चिनु पर्दैन ।

।
केही लगानी गर्न सके रोजगारीबाट जस्तै सेयर बजारबाट राम्रै आम्दानी गर्न सकिने बिनाले सुनाइन् । निजी विद्यालयमा अध्यापन गर्दागर्दै निता पौडेल ०५७ सालमा सेयर बजारमा छिर्दा महिला नगन्य थिए । ब्रोकर नम्बर ३ अरुण सेक्युरिटीमा म्यानेजरका रूपमा प्रवेश गरेकी निता कर्मचारीका रूपमा एकजना मात्र महिला थिइन् । बजारमा त नगन्य नै थियो महिलाको उपस्थिति । सुरुसुरुमा काम गर्न अप्ठ्यारो भए पनि बिस्तारै आफैंलाई विकास गर्दै गइन् उनले । २०६४ सालमा त अन्नपूर्ण सेक्युरिटीकी अध्यक्ष नै बनिन् । अहिले उक्त सेक्युरिटीको नाम फेरिएर थ्राइभ ब्रोकरेज हाउस बनेको छ ।

यी प्रतिनिधि महिलाले सेयर बजारमा महिलाको संख्या उल्लेख्य रूपमा बढ्दै गइरहेको देखाउँछ । कर्मचारीकै रूपमा पनि महिलाको सहभागिता बढ्दो छ । ‘म सेयर बजारमा प्रवेश गर्दा महिलाको सहभागिता छँदै थिएन’, निता भन्छिन्, ‘एकदुईजना मात्र महिला थिए ।’ तर अहिले समय परिवर्तन भएको छ । सेयर बजारमा महिलाको सहभागिता बढ्दो छ । यसबाट आयआर्जन पनि राम्रै हुने र समय पनि त्यति खर्च गर्न नपर्ने हुनाले महिला सहभागिता बढ्दै गएको हो ।

दुई दाजुभाइ र बुबाले सेयर व्यवसाय गर्न सघाइरहेको बताउँछिन् निता । आफ्नो कम्पनीले काठमाडौंमा मात्र नभएर उपत्यकाबाहिर पोखरा पनि शाखा विस्तार गरेर लगानीकर्तालाई सेवा प्रदान गरिरहेको उनको दाबी छ । ‘हामीले महिला कर्मचारीलाई बढी प्रोत्साहन दिएका छौं’, निता भन्छिन् । प्रायः पुरुषको मात्रै बाहुल्य रहेको सेयर बजारमा केही वर्षयता मात्र महिलाको सहभागिता दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको हो । तीन वर्ष अघिसम्म पनि सेयरमा महिला सहभागिता फाटफुट थियो । अहिले २० देखि ३० प्रतिशतसम्म महिला सहभागी रहेको आकलन छ । कामकाजी महिलादेखि गृहिणी र विद्यार्थी यो व्यवसायमा आकर्षित भएका छन् । कतिपय महिलाहरू पुँजी बजारसम्बन्धी निजी क्षेत्रबाट दिइने तालिम लिएर बजारमा प्रवेश गर्ने गरेका छन् ।

बजारमा सेयर खरिदबिक्रीका लागि महिलाहरू सक्रिय हुँदै गएको ब्रोकर संघका पूर्वअध्यक्ष अन्जनराज पौडेल बताउँछन् । तीन वर्षअघिसम्म श्रीमान्, बुबा र दाजुभाइले श्रीमती, छोरी तथा दिदीबहिनीका नाममा सेयर खरिद गर्ने प्रचलन थियो । तर डेढदुई वर्षयता सेयर बजारमा महिलाहरू प्रत्यक्ष रूपमै सहभागी हुन थालेका छन् । फुर्सदको समयमा गर्न सकिने र घरमै बसेर पनि सेयर किनबेचको अर्डर गर्न सकिने भएकाले विशेषगरी गृहिणी महिलाको सेयर बजारमा अत्यधिक उपस्थिति छ । ‘ठूलो लगानीमा महिलाको सहभागिता कम देखिए पनि साना लगानीमा भने उल्लेख्य उपस्थिति छ’, पौडेल भन्छन् ।

घरको कामकाज सिध्याएर फुर्सदको समय कारोबार अवधिभर महिलाहरू ब्रोकर कम्पनीमा आएर बस्ने, कम्पनीहरूको विश्लेषण गर्ने र आफ्नो जानकारी एकअर्कालाई सुनाउने अभ्यास बढ्दै गएको पौडेलले बताए । नेपालमा सेयर बजारमा महिलाको आकर्षण अझ बढाउन काठमाडौंमा मात्र नभई देशका आर्थिक कारोबार बढी हुने प्रमुख सहरहरूमा तालिम तथा जनचेतना जगाउन जरुरी भएको पौडेलको मत छ । नेपालका सहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने महिलाहरू अवसर हुँदाहुँदै पनि ज्ञानको अभावमा त्यतिकै घरायसी काममा रुमल्लिएर बस्ने गरेका छन् ।

यस्ता महिलालाई सेयर बजार आत्मनिर्भर बन्ने सहज बाटो हुनसक्ने बताउँछन् पौडेल । ‘निजामतीलगायत अन्य सेवामै महिलाको उपस्थिति न्यून भएको परिस्थितिमा धितोपत्र बजारमा अहिले भएको महिला उपस्थितिलाई सकारात्मक मान्नुपर्छ’, पौडेलले भने ।